W samym środku miasta Praskie katownie

Warszawa Praga - mapa

Nikt nie wie ile jest miejsc na terenie warszawskiej Pragi, w których po II wojnie światowej znajdowały się komunistyczne katownie. Najwyższy czas, żeby przywrócić pamięć o tragedii tysięcy ofiar zamęczonych przez katów spod znaku czerwonej gwiazdy.

Razem z I Armią Wojska Polskiego oraz Armią Czerwoną przybyły do Warszawy struktury rządu lubelskiego - nowej, komunistycznej władzy, która potrzebowała miejsca na instytucje utrwalające jej panowanie - urzędy bezpieczeństwa, areszty, wiezienia. Takich miejsc było na samej Pradze ponad trzydzieści. Z czasem miejsca te okryły się złą sławą jako miejsca kaźni, gdzie torturowano, mordowano i rozstrzeliwano polskich patriotów. Większość zajętych przez Sowietów i bezpiekę obiektów znajdowało się na warszawskiej Pradze, której budynki nie zostały naruszone działaniami wojennymi. Do dziś odkrywane są nieznane fakty, dotyczące powojennej historii tych miejsc. ”Przy ul. Otwockiej 3, gdzie dzisiaj znajduje się szkoła, jest tablica informująca, że była to pierwsza siedziba władz miasta. W rzeczywistości mieściła się tam komenda wojskowa, a także trybunał wojskowy wraz z siedzibą prokuratury Armii Czerwonej. Znajdował się tam także areszt” – opisuje dr Tomasz Łabuszewski z warszawskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. W budynku nie zachowały się żadne ślady z tamtego okresu. Nie tylko IPN tworzy katalog warszawskich adresów katowni NKWD, UB i Informacji Wojskowej. Zajmuje się tym tematem coraz więcej historyków, a także ruchów społecznych i organizacji, jak na przykład „Stowarzyszenie Kolekcjonerów Czasu”. W otoczeniu postawionego w listopadzie 1945 roku pomnika tzw. czterech śpiących znajduje się wiele miejsc represji polskich obywateli. Siedziby wszystkich instytucji utrwalających władzę komunistów stały się jednocześnie miejscami zbrodni.

Były to:

  • siedziby Wojewódzkich Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego, ich piwnice oraz najbliższe otoczenie budynków; łącznie było to 17 placówek na terenie całej Polski oraz dwie w miastach na prawach wojewódzkich w Warszawie i Łodzi
  • siedziby Powiatowych i Miejskich Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego – 265 powiatowych, 14 miejskich oraz 10 Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego „na miasto i powiat”;
  • więzienia – 179 obiektów (m.in. 51 centralnych, 85 więzień karno-śledczych, 2 zakłady dla młodocianych);
  • tajne areszty;
  • obozy pracy – 2 kolonie rolne, 39 ośrodków pracy więźniów;
  • obozy NKWD;
  • tajne miejsca wykonywania wyroków śmierci.

Szacuje się, że aparat bezpieczeństwa, który był zarówno organizatorem, głównym koordynatorem (UB), jak i egzekutorem (KBW) znacznej części dokonanych w latach 1944-1956 zbrodni, aresztował i więził ponad 350 tys. ludzi, a ich śmiertelnymi ofiarami stało się ponad 9 tys. Polaków. Obecnie powstają równolegle dwa dokumenty – Mapa Praskich Katowni (SKCz) oraz Czerwona Mapa Warszawy (IPN) Oddajemy w Państwa ręce aplikację mobilną poświęconą historii katowni NKWD i UB znajdujących się w latach powojennych na terenie warszawskiej Pragi. Miejsc, o których trzeba pamiętać, miejsc często nie oznakowanych najskromniejszą nawet tablicą. Ratujemy to, co przetrwało w pamięci świadków i powinno przetrwać w pamięci kolejnych pokoleń. Dlatego, kierując projekt do młodzieży, tworzymy mobilną aplikację na telefon w poręcznej i atrakcyjnej formie dla odbiorców, dla których e-learning jest i będzie codziennością. Aplikacja powstała w ramach projektu edukacyjnego poświęconego pamięci lokalnej o miejscach uświęconych męką i śmiercią męczeńską.

  • Nemo animi soluta ratione quisquam, dicta ab cupiditate iure eaque?

  • ~ Autor

Praskie katownie

Praskie katownie

#1 Palcówka NKWD, areszt

ul. Józefa Sierakowskiego 7

Opis

Opis obiektu


Była siedziba Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Sierakowskiego 7. W piwnicach są zachowane ślady po zorganizowanym tutaj areszcie w latach 1945-56. Do dziś pozostaje w rękach Policji i CBŚ.


Opis

#2 Trybunał Wojenny Armii Czerwonej

ul. Jagiellońska 38

Opis

Opis obiektu


Budynek na rogu ulic Jagiellońskiej i Alei Solidarności. Obecnie siedziba VIII LO i 58. Gimnazjum im. Władysława IV. W 1944 stał się siedzibą Trybunału Wojennego Armii Czerwonej. Brak tablicy pamiątkowej.


Opis

#3 Miejski Urząd Bezpieczeństwa Publicznego

ul. św. Cyryla i Metodego 4

Opis

Opis obiektu


Na podstawie decyzji Urzędu Kwaterunkowego z 9 lutego 1945 r. wybór na nową siedzibę Służby Bezpieczeństwa padł na budynek należący do Cerkwi Prawosławnej przy ul. Cyryla i Metodego 4. Był on trochę zniszczony, dysponował jednak odpowiednią liczbą lokali (w sumie 43, w tym piwnicami), zdolnych pomieścić ponad 300-osobową rzeszę funkcjonariuszy, stanowiących kadrę Urzędu Bezpieczeństwa dla Warszawy.


Opis

#4 Pierwsza siedziba Rządu Tymczasowego i Krajowej Rady Narodowej

ul Wileńska 2/4 tj. ul. Targowa 74

Opis

Opis obiektu


Na tyłach obecnej Dyrekcji kolei państwowych PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., mieszczącej w 1945 roku centralne władze państwowe pod adresem Wileńska 2/4 mieścił się Miejski Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. W jego piwnicy znajdował się areszt (1944-1945), wcześniej używany przez policję niemiecką i NKWD; obiekt zachował się do dnia dzisiejszego, lecz nie jest udostępniany zwiedzającym.


Opis

#5 Kwatera główna NKWD. Areszt NKWD i UB

ul. Strzelecka 8

Opis

Opis obiektu


W latach 1944-48 znajdowała się tutaj główna siedziba NKWD a następnie WUBP w Warszawie. Tutaj również urzędował Iwan Sierow – główny doradca NKWD przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego (MBP), znienawidzony przez Polaków za okrucieństwo wobec Żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego w latach czterdziestych XX wieku. Obecnie powstaje tu apartamentowiec. Tablica pamiątkowa odsłonięta została 8 kwietnia 2014 roku z inicjatywy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.


Opis

#6 Placówka NKWD, areszt

ul. Strzelecka 10a

Opis

Opis obiektu


Niepozorna i cicha ulica Strzelecka, zamknięta z jednej strony ulicą Szwedzką, z drugiej zaś ulicą 11 Listopada, i mieszcząca się przy niej kamienica wybudowana w połowie lat trzydziestych przez hr. Zygmunta Jórskiego pod numerem 8 (róg Środkowej 13) stała się ważnym miejscem operacyjnym bezpieki.


Opis

#7 Więzienie Karno-Śledcze

ul. Namysłowska - teren po więzieniu "Toledo"

Opis

Opis obiektu


Przed II wojną światową koszary Wojska Polskiego, po wojnie Więzienie Karno-Śledcze Nr III w Warszawie, wykorzystywane przez aparat bezpieczeństwa, zwane powszechnie „Toledo”. Wielokrotnie wspominane w literaturze. W latach siedemdziesiątych XX wieku zrównane z ziemią. Teren przeznaczono pod budownictwo mieszkaniowe. Jedynym śladem pod adresem Namysłowska 6 jest fragment oryginalnego muru oraz wystawiony w 2001 roku pomnik „Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944–1956”.


Opis

#8 Więzienie Karno-Śledcze

ul. 11 Listopada 62

Opis

Opis obiektu


Po zajęciu Pragi przez Armię Czerwoną wkrótce zabrakło więzień dla pojmanych żołnierzy AK . Sowieci rozwiązali ten problem zajmując domy mieszkalne, z których usuwano mieszkańców, zabierając lokale na swoje kwatery, a piwnice na kazamaty i cele więzienne. Na Pradze znajdowało się ich wiele.


Opis

#9 Placówka NKWD, areszt

ul. 11 listopada 66

Opis

Opis obiektu


Po zajęciu Pragi przez Armię Czerwoną, w wyniku działań nowej władzy, wkrótce zabrakło więzień. Sowieci rozwiązali ten problem rekwirując domy mieszkalne na swoje kwatery, a piwnice na kazamaty i cele więzienne. Na Pradze takich lokali było ponad trzydzieści.


Opis

#10 Placówka NKWD. Trybunał Wojskowy

ul. 11 listopada 68

Opis

Opis obiektu


Adres 11 Listopada 68, znany jako kordegarda lub rogatka, to 120 letni budynek, wpisany obecnie do rejestru zabytków. W latach 1944-45 mieścił Sowiecki Trybunał Wojenny NKWD, był świadkiem wielu zbrodni. To jeden z elementów kompleksu obsadzonego po wojnie przez NKWD, sięgającego od 11 Listopada 62, poprzez budynek z numerem 66. Historia łączy go też z pobliskim Cmentarzem Cholerycznym.


Opis

#11 Cmentarz Brudnowski

Opis

Opis obiektu


Mogiła zbiorowa w kwaterze 45N, w której spoczywają członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych straceni lub zamęczeni na terenie nieistniejącego już więzienia przy ul. 11-go Listopada, w skutek walki z narzuconym systemem totalitarnym w okresie od 1944 do 1956r.


Opis

#12 Cmentarz choleryczny

Opis

Opis obiektu


Cmentarz znajduje się w trudno dostępnym miejscu między nasypami torów kolejowych, biegnących między Rondem Starzyńskiego a ulicą Odrowąża na wysokości basenów przy ulicy Namysłowskiej.


Opis

#13 Areszt NKWD

ul. Szwedzka 2/4

Opis

Opis obiektu


W niewielkim kwartale ocalałego po wojnie miasta, wyznaczonym przez ulice 11-Listopada, Szwedzką, Inżynierską i Wileńską, znajdowało się kilkanaście placówek „nowej komunistycznej władzy”. Z czasem wszystkie zyskały ponurą sławę i przeszły do historii jako „katownie praskie”.


Opis

#14 Trybunał Wojenny. Prokuratura Warszawskiego Okręgu Wojennego

ul. Kawęczyńska 12

Opis

Opis obiektu


Aby zrobić miejsce dla dowództwa Armii Czerwonej zlikwidowano, funkcjonującą w budynku przy ulicy Kawęczyńskiej 12, szkołę.


Opis

#15 Trybunał Wojskowy. Prokuratura Armii Czerwonej

ul. Otwocka 3

Opis

Opis obiektu


Powszechnie uważa się, że kompleks budynków oświatowych przy ul.Otwockiej 3 pełnił po II Wojnie Światowej funkcje warszawskiego Ratusza. Na ścianach budynku znajduje się stosowna tablica. Według ostatnich badań IPN , budynki szkolne były zajęte w rzeczywistości przez komendę wojskową i trybunał wojskowy wraz z siedzibą prokuratury Armii Czerwonej. Znajdował się tam także areszt – opisuje dr Tomasz Łabuszewski z warszawskiego IPN-u. W budynku nie zachowały się żadne ślady z tego okresu.


Opis